LENNART DENKHAUS

Blote hoeven waar mogelijk, hoefbescherming waar nodig

Om een paard op blote voeten ten alle tijden zonder extra hoefbescherming over verschillende ondergronden te kunnen laten lopen zijn een aantal dingen van groot belang. De voor mij belangrijkste punten van aandacht hierbij zijn een goede hoefgezondheid, desbetreffende huisvesting en tijd om het paard eraan te kunnen laten wennen. Echter zal lang niet ieder paard hiertoe (onmiddellijk) in staat zijn!

Of een paard wel of niet tijdelijke hoefbescherming nodig heeft hangt van veel verschillende factoren af, zoals de conditie/geschiedenis van de hoeven en het gehele paard, de huisvesting en op welke manier het paard gebruikt wordt.

Niet elk paard kan en moet op elke ondergrond op elk moment evengoed lopen

Ik ben van mening dat lang niet ieder paard ten alle tijden over elke ondergrond op blote voeten zonder ‘gevoeligheid’ of beter gezegd voorzichtigheid zou moeten kunnen lopen, zeker niet als de omstandigheden in welke het paard leeft en de omstandigheden in welke het paard getraind wordt te ver uit elkaar liggen en/of het paard minder gezonde hoeven (pathologieën) vertoond. (Tijdelijke) hoefbescherming kan dus een prima hulpmiddel zijn om het paard zo comfortabel mogelijk te laten lopen.

Het lopen op blote voeten blijft qua functionaliteit van de hoeven en ondersteuning van het gehele lichaam doorgaans de meest effectieve en de meest gezonde oplossing, echter is het soms verstandig om het paard in bepaalde situaties, zoals bijvoorbeeld hierboven genoemd, (tijdelijk) te beschermen. Het is in zulke gevallen dan afwegen tussen functionaliteit en comfort. Gaat het paard minder comfortabel lopen heeft dit ook invloed op zijn functionaliteit (denk hierbij bv. aan schokdemping, bloedsomloop en afwikkelingspatroon). Het zelfde geldt voor de rest van het lijf. Gaat het paard korter en voorzichtiger lopen vertaald zich dit direct naar bovenliggende structuren en kan het ertoe lijden dat een paard verkrampt met te veel lichaamsspanning moet lopen.
Omdat hoefbescherming, zoals bijvoorbeeld hoefschoenen, in de meeste gevallen slechts voor een relatief korte periode gebruikt wordt is de eventuele vermindering van de functionaliteit zeker een zeer goed compromis met het verhoogde comfort.

In sommige situaties, zoals bijvoorbeeld hoefbevangenheid en andere pathologieën, is het verstandig en noodzakelijk om de hoef voor een langere tijd te beschermen en te ondersteunen. Gaat het paard namelijk door pijn in zijn hoeven minder bewegen heeft dit onder andere gevolgen voor de genezing van de pathologie en uitwerkingen op het gehele lichaam. Een hoefbescherming welke de functionaliteit zo min mogelijk belemmerd en het comfort zo veel mogelijk vergroot is hierbij de gewenste oplossing.

Hoefschoenen zijn goede hoefbescherming

Het soort hoefbescherming waar ik als hoefverzorger graag mee werk zijn in eerste instantie hoefschoenen. Hoefschoenen worden steeds vaker met groot succes ingezet. Gedurende de afgelopen jaren heeft er dan ook veel ontwikkeling op het gebied hoefschoenen plaats gevonden. Ze passen steeds beter, zijn voor meer disciplines geschikt en bieden het paard meer comfort zonder de functionaliteit van zijn hoeven te veel te beïnvloeden.
Hoefschoenen zijn zeer breed inzetbaar, van het gebruik tijdens het recreatieve of sportieve rijden, tot het gebruik als therapieschoen bij bijvoorbeeld hoefbevangenheid en andere hoefproblemen.

Voordelen hoefschoenen

Het voor mij meest belangrijke voordeel van hoefschoenen tegenover andere hoefbescherming is dat hoefschoenen alleen dan gedragen hoeven te worden als het echt nodig is en het paard de rest van de dag op blote hoeven kan lopen en de hoeven hierdoor fysiologisch correct kunnen werken (mits de hoefverzorging correct is!). In het geval van ernstige hoefproblemen hebben hoefschoenen het grote voordeel dat de hoeven door mij en de eigenaar behandeld en bekapt kunnen worden. Dit is met permanente hoefbescherming zo goed als niet mogelijk.

Hoefschoenen moeten goed passen

Hoefschoenen worden door mij altijd individueel aangemeten. Er wordt gekeken naar het paard, zijn hoeven, de beweging en voor welke doeleinden de hoefschoenen bedoeld zijn. Veel problemen met hoefschoenen ontstaan door een niet correcte pasvorm of door een verkeerde keuze van het model en de maat.  Echter zijn hoefschoenen zeker niet zaligmakend en kennen ook hoefschoenen grote beperkingen en grenzen!

Langdurige hoefbescherming

In het geval dat er meer/langdurigere bescherming nodig is en hoefschoenen geen (langdurige) optie zijn werk ik graag met permanent gelijmde kunststof hoefbescherming. Ook hier is volop ontwikkeling gaande. Zo experimenteren met 3D print ‘beslag’ en kijken steeds meer bedrijven, zeker ook hoefschoenenproducenten, naar mogelijkheden omtrent permanent draagbare hoefbescherming. Permanent gelijmde kunststof hoefbescherming kan in bepaalde situaties een uitkomst zijn voor het paard en ruiter. Ik gebruik dit soort hoefbescherming graag als ‘laatste redmiddel’, maar juist voor deze situaties ben ik dankbaar dat ik van dit soort bescherming gebruik kan maken.

Blote hoeven waar mogelijk, hoefbescherming waar nodig! 

Voor een goede gezondheid is beweging essentieel. Een paard hoort dan ook circa 15 tot 20 kilometer per dag te lopen.

Hoefbevangenheid bij paarden en pony’s is één van de meest gevreesde pijnlijke aandoeningen in de paardenwereld en is na koliek doodoorzaak nummer twee. Bij een hoefbevangenheid is er sprake van een ontsteking in de hoeven. Deze veroorzaakt onder andere een zwelling tussen hoefcapsule en hoefbeen wat wederom resulteert in hevige pijn.

Bij een hoefbevangen paard zijn de lamellen, de verbinding tussen de externe (hoefcapsule) en interne (hoefbeen) structuren, van den hoef verzwakt en kunnen deze oprekken en/of (gedeeltelijk) loslaten.
Gedurende de laatste jaren lijken de gevallen van hoefbevangenheid zich op te stapelen. Op sommige dagen zijn meer dan de helft van de paarden die ik bekap op een gegeven moment in hun leven een keer bevangen geweest, zijn ze acuut bevangen of herstellende hiervan.

Deze geluiden hoor ik ook vaak van collega’s. Zo zien wij bijvoorbeeld de vraag naar medische hoefschoenen en aanvullende therapieën bij hoefbevangenheid extreem stijgen. 

Hoe kan het dat blijkbaar steeds meer paarden hoefbevangen raken?

De oorzaken van hoefbevangenheid zijn divers, vaak multifactorieel en de wetenschap is er nog steeds niet helemaal over uit wat precies in het lichaam en specifiek in de hoeven gebeurd voor en tijdens een hoefbevangen periode. Feit is dat hoefbevangenheid gedurende de laatste decennia beduidend heeft toegenomen, wat ermee te maken heeft dat veel paarden suboptimaal gehuisvest worden. Denk hierbij vooral aan de juiste hoefverzorging, de juiste beweging in de juiste hoeveelheden (wist je dat een paard makkelijk 15 tot 2-0 kilometers op een dag zou moeten lopen?!) en uiteraard de juiste voeding.

Omdat de oorzaken en triggers zeer divers zijn en de wetenschap, dierenartsen en hoefsmeden/-verzorgers tegenstrijdige en onduidelijke resultaten behalen, is de behandeling en het management van hoefbevangen paarden tenminste net zo divers en tegenstrijdig. Het paard en ook zijn eigenaar zijn hier de dupe van, wat tot verkeerde beslissingen kan leiden.

Ook al zien wij in de afgelopen jaren een positieve ontwikkeling in het management van hoefbevangen paarden, en vooral het voorkomen hiervan, raken jaarlijks nog steeds duizenden paarden (opnieuw) bevangen.

Mijn persoonlijke ervaring en mening is dat de ontbrekende beweging op vaak niet helemaal gezonde hoeven een groot euvel is. Veel wordt en werd geschreven over voeding in relatie tot hoefbevangenheid en deze speelt zeker een hele belangrijke rol! Over voeding zal ik in deze blog dan ook niet al te veel ingaan. 

Beweging in de strijd tegen hoefbevangenheid

Wel wil ik graag een tegenhanger geven. Als onze paarden meer zouden bewegen, zouden de voeding en het eraan gekoppelde overgewicht en problemen met de stofwisseling, wat dan wederom een hoefbevangenheid kan triggeren, namelijk niet eens een groot probleem hoeven te worden. Wat ik vaak zie is dat in de strijd tegen overgewicht en hoefbevangenheid de voeding sterkt wordt beperkt (wat op zich al tot problemen kan leiden), in plaats van dat ernaar wordt gekeken hoe wij onze paarden meer beweging kunnen geven. Zoals net al geschreven hoort een paard makkelijk 15 tot 20 kilometer per dag te moeten lopen. Voor deze hoeveelheid beweging is het paard gemaakt en op die manier wordt het voer ook goed opgenomen en verwerkt, waardoor overgewicht en een ontspoorde stofwisseling minder kans krijgen en hierdoor dus ook een hoefbevangenheid minder kans krijgt. 
Om deze hoeveelheid beweging voor elkaar te kunnen krijgen moeten wij echter onze praktijken van paardenhouderij structureel overdenken. Paarden in stallen of kleine paddocks krijgen zeker niet deze hoognodige beweging en ook het dagelijkse trainen kan hiervoor doorgaans niet compenseren. Wij moeten onze paarden meer ruimte en de mogelijkheid tot vrije beweging geven.

Beweging is de sleutel tot herstel en het voorkomen van veel gezondheidsgerelateerde problemen, waarvan hoefbevangenheid er een is. Niet elk paard dat hoefbevangen raakt is trouwens te dik en heeft problemen met de stofwisseling, maar het overgrote deel wel en hier kunnen wij als paardeneigenaren, staleigenaren en professionals wel degelijk iets aan doen!

Ook belangrijk bij hoefbevangenheid: Hoefgezondheid

Een ander punt van aandacht is de hoefgezondheid. Veel paarden die hoefbevangen raken hebben onderliggende langdurige problemen met hun hoefgezondheid. De hoeven zijn over de jaren heen overbelast geraakt. Dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met en verkeerde hoefvorm en hoefbalans. Als dan overgewicht en een ontspoorde stofwisseling erboven op komen kan het lichaam en specifiek te hoeven het niet meer aan en stort het hele systeem als een kaartenhuis in elkaar.

Waar beweging dus een belangrijke rol in het voorkomen van problemen zoals hoefbevangenheid speelt, geldt het zelfde voor een goede hoefgezondheid. Als wij dus ervoor zorgen dat het paard met comfortabele hoeven veel kilometers maakt kunnen wij veel problemen voorkomen. Niet altijd, maar vaker wel dan niet! En voorkomen is per definitie beter dan genezen.

Rol van voeding bij hoefbevangenheid

Om dan toch nog even een klein stukje over voeding te schrijven. Als wij toch al bezig zijn om onze hedendaagse praktijken van paardenhouderij te overdenken zou het verstandig zijn om bij het paard passend (ruw)voer te voeren. Zorg voor goed hooi en laat het testen op suiker gehaltes. Ruwvoer met lage suikergehaltes is voor paarden die makkelijk dik worden het betere voer, zeker in combinatie met veel beweging. Veel beweging betekend dat het paard meer voer (met weinig suikers) kan eten, wat wederom enorm belangrijk is voor de spijsvertering en de algehele gezondheid!

Zorg voor goede hoefgezondheid – VEEL beweging – goed ruwvoer, laag in suikers en vul het voer waar nodig aan met vitaal-/voedingstoffen. Als je deze drie basisregels volgt maak je een aanzienlijke grotere kans om je paard gezond en fit te houden!   

Zie je door het bos de bomen niet meer? Neem dan contact met mij op

Het belang van niet al te lange bekapintervallen – uitgroei vs. vergroei

Van alle paarden die ik bekap staan de meeste 5 wekelijkse intervallen, een aantal intensieve hoefrevalidatie gevallen staan op intervallen van 2 tot 3 weken. En dan zijn er nog een aantal paarden die om de 6 weken worden bekapt.

5 weken bekapinterval

Ik hoor je denken, om de 5 weken?? Wij zijn vaak gewend dat de smid om de 8 tot 10 weken komt, ik hoor soms zelfs nog verhalen dat paarden maar 2 keer per jaar naar de smid hoeven, zeker bij shetjlanders gebeurt dit nog best vaak. Het is niet nodig of de hoeven groeien heel langzaam, dit zijn vaak de redenen hiervoor.  Zeker bij de tweede stelling gaan bij mij de alarmbellen af. Een paard met ‘geen’ hoefgroei is misschien gunstig wat betreft kostenbesparing op de smid, maar een paard met zeer trage hoefgroei is gewoon niet gezond!

Een paard met goed functionerende hoeven, voldoende beweging en goed voer groeit makkelijk 1 centimeter hoefwand en een paar millimeter zool per maand. Als een paard aanzienlijk minder hoefgroei heeft is dit doorgaans een teken dat er in de stofwisseling en/of doorbloeding van onderbeen en hoef iets niet helemaal klopt! Trage hoefgroei zou dus een reden moeten zijn om wat verder naar de gezondheid van je paard te gaan kijken.   

De rol van huisvesting voor de bekapinterval

Afhankelijk van vooral de hoefgezondheid en huisvesting is er wat variatie mogelijk qua groei en natuurlijk ook slijtage en dus ook in de bekapintervallen, al ken ik weinig plekken en paarden waar voldoende en juiste slijtage ontstaat waardoor bekapintervallen uitgesteld kunnen worden. Vanuit mijn ervaring kan ik zeggen dat 6 weken tussen de bekapbeurten echt de max is voordat er ipv uitgroei vergroei van het hoorn plaats vindt en om eerlijk te zijn, zijn de 5-6 weken voor veel paarden, zeker in de zomermaanden al te lang en is het meer een compromis met/voor de eigenaar.

Uitgroei van hoeven

Uitgroei betekend dat het hoorn in zijn geheel wat groeit, maar de hoef verder in balans groeit en slijt. Tijdens het bekappen is er dan ook niet veel meer nodig om het uitgegroeide hoorn weer op de juiste plek in te korten. Zodra er echter sprake is van vergroei ontstaan er scheefheden, disbalansen, drukpunten en letterlijk vergroeiingen van het hoorn waardoor het de verkeerde kant op groeit. In dit geval moet er doorgaans dan meer ‘gecorrigeerd’ worden om het vergroeide hoorn weer op de juiste plek terug te krijgen. Dit betekend in de praktijk vaak meer inkorten dan wat wenselijk is, te voorkomen doormiddel van de intervallen terug te schroeven zodat wij de vergroeiing voor zijn.

Kortere intervallen voor revalidatietrajecten

Paarden met ernstige hoefproblemen hebben nog kortere intervallen tussen de hoefbehandelingen nodig. Korte intervallen tijdens een hoefrevalidatietraject maken het mogelijk om de hoef sneller weer de goede kant op te sturen en de situatie sneller te stabiliseren. Bovendien is het voor mij als hoefdeskundige belangrijk om de hoeven tijdens een dergelijk intensief traject goed te kunnen monitoren en erop in te kunnen spelen. Een hoef is zeer veranderlijk, en dat kan positief maar ook negatief uitpakken en daarom is het belangrijk om de hoef en het gehele paard in een periode van ziekte goed te ondersteunen.    

Wil je meer weten over een mogelijk hoefrevalidatietraject? Lees dan hier verder.