LENNART DENKHAUS

Rotstraal bij paarden is een veelvoorkomende aandoening, al dan niet het meest voorkomende hoefprobleem bij paarden, die kan leiden tot uiteenlopende problemen en ongemak en zelfs serieuze pijn en kreupelheden voor het paard. Het is van groot belang om deze aandoening tijdig te herkennen, te behandelen en idealiter zien te voorkomen. 
In dit artikel bespreken we de oorzaken, symptomen, behandelingen en preventieve maatregelen van rotstraal.

Wat is rotstraal?

Rotstraal kan worden veroorzaakt door verschillende factoren. Eén van de grootste risicofactoren is een slechte hygiëne van de hoef. Wanneer de hoef niet regelmatig en grondig wordt gereinigd, kunnen bacteriën zich in de hoef ophopen, hoefhoorn opvreten en zacht maken en uiteindelijk de gevoelige delen binnen dringen en ontstekingen veroorzaken.

Andere oorzaken kunnen zijn:

• een te natte omgeving waarin het paard leeft,
• een slechte hoefgezondheid en hoefverzorging,
• een slechte kwaliteit van het hoornweefsel,
• een niet optimale darmgezondheid of te wel een niet goed werkend afweersysteem en/of
• een gebrek aan beweging.

Hoe meer van deze factoren bij elkaar komen hoe sneller rotstraal kan ontstaan en zich kan manifesteren.


Een gezonde, brede straal

Oorzaken en symptomen van rotstraal

De symptomen of oorzaken van rotstraal zijn vrij duidelijk en kunnen gemakkelijk worden herkend. Beginnende rotstraal heeft een vieze geur die uit de hoef komt, gevolgd door verweking van het hoornweefsel van de straal. De straal voelt dan niet meer stevig en robuust aan, maar is zacht en sponsig.

Bij gevorderde rotstraal, waarbij grote delen van de hoornlaag zijn weggerot en/of een diepe middelste straalgroef, kan er pijn optreden. Het aangetaste gebied kan zelf beginnen te bloeden, waardoor het paard gevoelig en kreupel kan lopen. Het is belangrijk om deze symptomen in een vroeg stadium te herkennen om te voorkomen dat de aandoening zich verder ontwikkelt.

Rotstraal behandelen: stap voor stap

Rotstraal kan op verschillende manieren worden behandeld. Allereerst dient het paard op een droge en schone omgeving te worden gehouden. De hoef moet grondig worden gereinigd en het zieke weefsel moet worden verwijderd. Hierna kan de hoef worden behandeld met passende middelen tegen rotstraal, om de groei van bacteriën te remmen. Als de aandoening al gevorderd is, is een zeer intensieve aanpak en behandeling noodzakelijk. Het is belangrijk om in dit geval de deskundige hoefprofessional te raadplegen.

Belangrijk bij de behandeling van rotstraal is tevens ook het herstellen van een goede hoefbalans indien nodig. Knelpunten in de hoef moeten worden aangepakt en de balans moet worden hersteld zodat het paard zijn hoeven optimaal kan gebruiken en de doorbloeding optimaal kan functioneren. Zonder een goede doorbloeding zal het aangetaste materiaal niet of aanzienlijk trager herstellen.

Rotstraal voorkomen

Allereerst is het belangrijk om de hoeven van het paard regelmatig te laten bekappen of te laten controleren door een hoefsmid. Hoe regelmatig hangt af van diverse factoren, maar bekapintervallen rond de 5 à 6 weken zijn voor de meeste paarden een geschikt bekapinterval. Een goede vuistregel is: hoe groter de hoefproblemen, hoe kleiner het bekapinterval!

Het is essentieel dat de hoeven van het paard in goede conditie zijn, de hoefbalans correct, de hoefwand niet te lang is waardoor deze wordt kan uitwaaieren en dat er geen scheuren of andere beschadigingen aanwezig zijn waarin bacteriën zich kunnen nestelen. 


Een doeltreffende uitspraak van Hoefspecialist Lennart Denkhaus over hoefverzorging is: “Goed bekapt is het halve werk”. Hiermee benadrukt hij het belang van een goede bekapping voor de algehele gezondheid van het paard en het voorkomen van hoefproblemen zoals rotstraal.

Diepe infectie van de middelste straalgroef

Het belang van hoefverzorging bij rotstraal

Daarnaast is goede hygiëne en hoefverzorging van cruciaal belang voor het voorkomen van rotstraal bij paarden. Zorg ervoor dat de hoeven regelmatig worden gereinigd. Het beste resultaat wordt bereikt door de hoef eerst schoon te maken met een gewone hoevenkrabber en de hoef vervolgens met een zachte stalenborstel helemaal schoon te borstelen. Op deze manier wordt de hoef ook in diepere kieren en groeven goed gereinigd.

Let wel! Als het paard ernstige rotstraal heeft moet de hoef wel met beleid worden schoongekrabd, zodat het paard tijdens het uitkrabben geen pijn ervaart. 
Het regelmatige gebruik van een verzorgende hoefspray kan helpen problemen als rotstraal te voorkomen.


Tevens is het belangrijk om ervoor te zorgen dat de hoeven niet langdurig op natte, onhygiënische ondergronden moeten staan omdat dit kan bijdragen aan de ontwikkeling van rotstraal. De hoeven worden dan snel te zacht en worden minder weerstandskrachtig, waardoor kiemen sneller te kans krijgen het hoorn aan te tasten. Ammoniak in stallen maakt het hoorn tevens nog zachter en zwakker waardoor rotstraal nog sneller kan ontstaan. Een schone en droge leefomgeving is dan ook een zeer belangrijke factor in het voorkomen van rotstraal en dergelijke aandoeningen.

De rol van beweging en voeding bij rotstraal

Een goed op het paard afgestemde voeding en voldoende beweging zijn tevens ook zeer belangrijke onderdelen om de hoef gezond te houden.

Gezonde voeding voor paarden met of zonder rotstraal bevat een evenwichtige mix van voedings- en vitaalstoffen, waaronder eiwitten, koolhydraten, vetten, vitaminen en mineralen. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat het dieet van het paard geen overmatige hoeveelheden suikers of zetmeel bevat, omdat deze ervoor kunnen zorgen dat de pH-waarde in de darmen uit balans raakt, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van rotstraal. Bij hoefproblemen zoals rotstraal is het verstandig de voeding goed onder de loep te nemen. Voedingsdeskundigen zijn hiervoor het beste aanspreekpunt.

Voldoende beweging speelt een uitermate belangrijke rol bij het voorkomen van diverse hoefproblemen, zoals van rotstraal bij paarden. Regelmatige beweging op functionele hoeven helpt de bloedsomloop te verbeteren en de zuurstoftoevoer naar de hoeven te stimuleren, wat bijdraagt aan een gezondere hoefgroei. In gevallen van rotstraal kan lichte beweging, zoals wandelen of lichte oefeningen onder het zadel, helpen om de bloedtoevoer naar de hoeven te verbeteren en de genezing te bevorderen. Intensief werk op pijnlijke hoeven is af te raden.

Als het gaat om hoefgezondheid in relatie tot beweging, benadrukt Hoefspecialist Lennart Denkhaus het belang een gezonde levensstijl voor het paard; waarin het paard gedurende dag en nacht de mogelijkheid krijgt zich vrij te kunnen bewegen. Hij adviseert paardeneigenaren om te investeren in een goede hoefverzorging en huisvesting en de deze aspecten te beschouwen als een belangrijk onderdeel van de algehele gezondheid en het welzijn van het paard.

Wist je dat?
Een wild levend paard op zoek naar voedsel en water makkelijk 15-20 kilometer op een dag zou lopen? Vertaald naar het aantal stappen dat het paard op een dag zou zetten zou het paard enkele tienduizend stappen per dag maken, elke stap belangrijk voor de doorbloeding van het hele onderbeen en de hoef. 

Samengevat

Rotstraal en infecties van de middelste straalgroef zijn aandoeningen die bij paarden veel voorkomen en vervelende symptomen kunnen veroorzaken. Rotstraal in al haar uitingsvormen, wordt tot op heden nog steeds én te vaak niet goed herkend en serieus genomen. En dat terwijl het veel pijn en ongemak tot gevolg kan hebben. Het is dan ook van groot belang om deze aandoening tijdig te herkennen en te behandelen. Het voorkomen van rotstraal begint bij een goede hygiëne en verzorging van de hoef, een droge en schone omgeving, voldoende beweging en goed voer. Bij een vermoeden van rotstraal is het altijd raadzaam om de hoefprofessional te raadplegen voor een juiste vaststelling en behandeling.

Over de auteur

Lennart Denkhaus is sinds meer dan 12 jaar werkzaam als hoefspecialist en zijn praktijk, opleiding en cursussen benadrukt hij het belang van regelmatig en correct hoefonderhoud en een gezonde, bij het paard passende levensstijl.
Lennart is oprichter en eigenaar van het Centrum voor Hoefgezondheid, een initiatief dat zich richt op educatie en kennisoverdracht op het gebied van hoefgezondheid en -verzorging. Het Centrum voor Hoefgezondheid biedt onder meer workshops en bijscholingen voor hoefverzorgers en paardenprofessionals en een volwaardige opleiding tot hoefspecialist.


Tevens is Lennart mede-ontwikkelaar en -eigenaar van Unique-Horn hoof care; een productlijn met een uitgebreid gamma van hoefverzorgingsproducten. De producten zijn gebaseerd op natuurlijke ingrediënten en worden gebruikt voor de behandeling en preventie van hoefproblemen zoals rotstraal, scheuren, hoefzweren, white line disease ed.
Unique-Horn wordt in diverse landen geadviseerd door hoefsmeden, hoefverzorgers en dierenartsen en gebruikt door vele tevreden paardeneigenaren.


Om een paard zonder hoefijzers en zonder extra hoefbescherming comfortabel over verschillende ondergronden te laten lopen, zijn een aantal factoren belangrijk. De belangrijkste aandachtspunten zijn een goede hoefgezondheid, passende huisvesting en voldoende tijd om het paard te laten wennen. Toch is niet ieder paard hier direct of zelfs ooit toe in staat.

Blote hoeven waar mogelijk, hoefbescherming waar nodig

Wanneer heeft een paard hoefbescherming nodig?

Of een paard tijdelijke hoefbescherming nodig heeft, hangt af van verschillende factoren. Denk aan:

• De conditie en geschiedenis van de hoeven.
• Het algemene welzijn van het paard.
• De huisvesting.
• De manier waarop het paard wordt gebruikt of getraind.

Niet elk paard kan en moet op elke ondergrond altijd evengoed lopen.

Waarom hoefbescherming soms nodig is

Lang niet ieder paard kan op blote hoeven over elke ondergrond lopen zonder gevoeligheid of voorzichtigheid te tonen. Dit geldt zeker als de leefomstandigheden en trainingsomstandigheden sterk van elkaar verschillen, of als het paard minder gezonde hoeven heeft door bijvoorbeeld pathologieën. Tijdelijke hoefbescherming kan dan een waardevol hulpmiddel zijn om het paard comfortabel te laten bewegen.

Hoewel blote hoeven functioneel vaak de meest effectieve en gezonde keuze zijn, zijn er situaties waarin hoefbescherming nodig is. Bijvoorbeeld bij:

• Grote verschillen tussen leef- en trainingsomstandigheden.
• Minder gezonde hoeven.
• Specifieke medische situaties zoals hoefbevangenheid.

Bij dergelijke situaties draait het om het vinden van een balans tussen comfort en functionaliteit. Oncomfortabel lopen heeft namelijk ook impact op de functionaliteit van de hoeven en het lichaam, zoals op schokdemping, bloedsomloop en het natuurlijke afwikkelingspatroon.

Wanneer hoefbescherming, zoals hoefschoenen, tijdelijk wordt gebruikt, is de vermindering in functionaliteit vaak een goed compromis voor het verhoogde comfort. Bij langdurige problemen, zoals hoefbevangenheid, is passende hoefbescherming essentieel. Dit ondersteunt niet alleen de hoeven maar bevordert ook het herstel van het hele paard.

Hoefschoenen als hoefbescherming

Een van de meest effectieve vormen van hoefbescherming zijn hoefschoenen. Deze bieden veel voordelen en worden steeds populairder. Dankzij technologische ontwikkelingen passen hoefschoenen beter, zijn ze geschikt voor meer disciplines en bieden ze optimaal comfort zonder de natuurlijke functionaliteit van de hoeven onnodig te beperken.

Hoefschoenen zijn geschikt voor verschillende toepassingen, waaronder:

• Recreatief of sportief rijden.
• Gebruik als therapieschoen bij hoefproblemen zoals hoefbevangenheid.

Voordelen hoefschoenen

Een belangrijk voordeel van hoefschoenen is dat ze alleen gedragen hoeven te worden als dat nodig is. De rest van de dag kunnen de hoeven onbedekt blijven, waardoor ze fysiologisch correct kunnen functioneren (mits de hoefverzorging goed is). Bij ernstige hoefproblemen hebben hoefschoenen het extra voordeel dat de hoeven door zowel de hoefverzorger als de eigenaar eenvoudig behandeld en bekapt kunnen worden. Dit is bij permanente hoefbescherming vaak niet mogelijk.

Hoefschoenen moeten goed passen

Het succes van hoefschoenen valt of staat met de pasvorm. Daarom meet ik hoefschoenen altijd individueel aan. Hierbij kijk ik naar:

• De hoeven van het paard.
• Het bewegingspatroon.
• Het doel waarvoor de schoenen worden gebruikt.

Veel problemen met hoefschoenen ontstaan door een slechte pasvorm of verkeerde keuze van model en maat. Hoefschoenen zijn echter niet voor elke situatie geschikt en hebben ook hun beperkingen.

Langdurige hoefbescherming

Wanneer langdurige hoefbescherming nodig is en hoefschoenen geen optie zijn, werk ik graag met permanent gelijmde kunststof hoefbescherming. Deze technologie is sterk in ontwikkeling. Denk aan 3D Blue print hoefbeslag  en innovaties van hoefschoenenproducenten.

Permanent gelijmde hoefbescherming biedt in specifieke situaties een uitstekende oplossing voor paard en ruiter. Hoewel ik dit type bescherming zie als laatste redmiddel, ben ik blij dat deze optie beschikbaar is voor de gevallen waarin het echt nodig is. 

Blote hoeven waar mogelijk, hoefbescherming waar nodig! 

Beweging is essentieel voor de gezondheid van je paard. Wist je dat een paard in de natuur dagelijks 15 tot 20 kilometer zou lopen? Helaas krijgen veel paarden in onze moderne paardenhouderij deze beweging niet, wat kan bijdragen aan ernstige gezondheidsproblemen zoals hoefbevangenheid.

Voor een goede gezondheid is beweging essentieel. Een paard hoort dan ook circa 15 tot 20 kilometer per dag te lopen.

Oorzaak van hoefbevangenheid

Hoefbevangenheid bij paarden en pony’s is een van de meest gevreesde aandoeningen. Na koliek is het zelfs de nummer twee doodsoorzaak. Bij hoefbevangenheid ontstaat er een ontsteking in de hoeven, die pijn veroorzaakt door zwelling tussen de hoefcapsule en het hoefbeen.

De lamellen – de verbinding tussen de hoefcapsule en het hoefbeen – verzwakken en kunnen oprekken of zelfs loslaten. Dit leidt tot hevige pijn en bewegingsproblemen.

Hoefbevangen paarden: Een toenemend probleem

De oorzaken van hoefbevangenheid zijn divers en vaak multifactorieel. De wetenschap is er ook nog steeds niet helemaal over uit wat precies in het lichaam en specifiek in de hoeven gebeurd voor en tijdens een hoefbevangen periode. Feit is dat hoefbevangenheid gedurende de laatste decennia beduidend is toegenomen, wat ermee te maken heeft dat veel paarden suboptimaal gehuisvest worden. Denk hierbij vooral aan de juiste hoefverzorging, de juiste beweging in de juiste hoeveelheden – 15 tot 20 kilometer op een dag – en uiteraard de juiste voeding.

Oorzaak en behandeling van hoefbevangenheid bij paarden

Omdat de oorzaken en triggers zeer divers zijn en de wetenschap, dierenartsen en hoefsmeden/-verzorgers tegenstrijdige en onduidelijke resultaten behalen, is de behandeling en het management van hoefbevangen paarden tenminste net zo divers en tegenstrijdig. Het paard en ook zijn eigenaar zijn hier de dupe van, wat tot verkeerde beslissingen kan leiden.

Ook al zien wij in de afgelopen jaren een positieve ontwikkeling in het management van hoefbevangen paarden, en vooral het voorkomen hiervan, raken jaarlijks nog steeds duizenden paarden (opnieuw) bevangen.

Mijn persoonlijke ervaring en mening is dat de ontbrekende beweging op vaak niet helemaal gezonde hoeven een groot euvel is. Veel wordt en werd geschreven over voeding in relatie tot hoefbevangenheid en deze speelt zeker een hele belangrijke rol! Over voeding zal ik in deze blog dan ook niet al te veel ingaan. 

Hoe kan je voorkomen dat je paard bevangen raakt? 

Wel wil ik graag een tegenhanger geven. Als onze paarden meer zouden bewegen, zouden de voeding en het eraan gekoppelde overgewicht en problemen met de stofwisseling, wat dan wederom een hoefbevangenheid kan triggeren, namelijk niet eens een groot probleem hoeven te worden. 

Wat ik vaak zie is dat in de strijd tegen overgewicht en hoefbevangenheid de voeding sterk wordt beperkt (wat op zich al tot problemen kan leiden). In plaats daarvan kunnen we meer kijken naar hoe wij onze paarden meer beweging kunnen geven. Zoals net al geschreven hoort een paard makkelijk 15 tot 20 kilometer per dag te moeten lopen. Voor deze hoeveelheid beweging is het paard gemaakt en op die manier wordt het voer ook goed opgenomen en verwerkt, waardoor overgewicht en een ontspoorde stofwisseling minder kans krijgen en hierdoor dus ook een hoefbevangenheid minder kans krijgt. 

Meer ruimte en beweging voor onze paarden

Om deze hoeveelheid beweging voor elkaar te kunnen krijgen moeten wij echter onze praktijken van paardenhouderij structureel overdenken. Paarden in stallen of kleine paddocks krijgen zeker niet deze hoognodige beweging en ook het dagelijkse trainen kan hiervoor doorgaans niet compenseren. Wij moeten onze paarden meer ruimte en de mogelijkheid tot vrije beweging geven.

Beweging is de sleutel tot herstel en het voorkomen van veel gezondheidsgerelateerde problemen, waarvan hoefbevangenheid er een is. Niet elk paard dat hoefbevangen raakt is trouwens te dik en heeft problemen met de stofwisseling, maar het overgrote deel wel en hier kunnen wij als paardeneigenaren, staleigenaren en professionals wel degelijk iets aan doen!

Hoefgezondheid: de basis om hoefbevangenheid te voorkomen.

Een ander punt van aandacht is de hoefgezondheid. Veel paarden die hoefbevangen raken hebben onderliggende langdurige problemen met hun hoefgezondheid. De hoeven zijn over de jaren heen overbelast geraakt. Dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met en verkeerde hoefvorm en hoefbalans. Als dan overgewicht en een ontspoorde stofwisseling er bovenop komen kan het lichaam en specifiek te hoeven het niet meer aan en stort het hele systeem als een kaartenhuis in elkaar.

Waar beweging dus een belangrijke rol in het voorkomen van problemen zoals hoefbevangenheid speelt, geldt hetzelfde voor een goede hoefgezondheid. Als wij dus ervoor zorgen dat het paard met comfortabele hoeven veel kilometers maakt kunnen wij veel problemen voorkomen. Niet altijd, maar vaker wel dan niet! En voorkomen is per definitie beter dan genezen.

De rol van goede voeding bij hoefbevangen paarden.

Om dan toch nog even een klein stukje over voeding te schrijven. Als wij toch al bezig zijn om onze hedendaagse praktijken van paardenhouderij te overdenken zou het verstandig zijn om bij het paard passend (ruw)voer te voeren. Zorg voor goed hooi en laat het testen op suikergehaltes. Ruwvoer met lage suikergehaltes is voor paarden die makkelijk dik worden het betere voer, zeker in combinatie met veel beweging. Veel beweging betekent dat het paard meer voer (met weinig suikers) kan eten, wat wederom enorm belangrijk is voor de spijsvertering en de algehele gezondheid!

Samenvatting: De drie basisregels

Als je deze drie basisregels volgt maak je een aanzienlijke grotere kans om je paard gezond en fit te houden. 

1. Goede hoefgezondheid: Laat de hoeven regelmatig controleren en onderhouden.
2. Voldoende beweging: Creëer mogelijkheden zodat je paard ruim voldoende vrij kan bewegen op een dag. 
3. Passend voer: Kies voor een laag-suiker voer en goede kwaliteit ruwvoer. Vul waar nodig aan met essentiële voedingsstoffen.

Zie je door het bos de bomen niet meer? Neem dan contact met mij op